Blog

Komórki odpowiedzialne za prowadzenie obserwacji i wywiadów funkcjonowały od początku istnienia aparatu bezpieczeństwa w Polsce. Po reorganizacji aparatu powstaniu Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego, w grudniu 1955 r. funkcjonowały dwie jednostki obserwacyjne: Biuro „B” Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego, które prowadziło obserwację krajową (czyli obywateli polskich) i Wydział XI Departamentu II odpowiedzialny za tzw. obserwację dyplomatyczną (czyli dyplomatów i cudzoziemców). W kwietniu 1957 r. nastąpiło włączenie pionu obserwacji kontrwywiadu do Biura „B” MSW, które odtąd stało się samodzielnym i jedynym pionem odpowiedzialnym za prowadzenie obserwacji w PRL. Biuro „B” funkcjonowało do lipca 1990 r. Po zmianach reorganizacyjnych w aparacie bezpieczeństwa w 1957 r., w ramach SB działały trzy samodzielne piony techniczne: Biuro „B” (obserwacja), Biuro „T” (technika operacyjna) i Biuro „W” (perlustracja korespondencji). Funkcjonariusze pionu „B” inwigilowali osoby podejrzane o działalność „antypaństwową” – wywiadowcy obserwowali miejsce pracy i dom figuranta (czyli osoby inwigilowanej), sprawdzali, z kim się spotyka, w jakich okolicznościach, oraz próbowali ustalić, w jakim celu. Kontakty te odnotowywano, sprawdzano oraz rejestrowano za pomocą aparatów fotograficznych lub kamer wideo . Działając poza oficjalnymi siedzibami należącymi do MSW, funkcjonariusze pracujący w pionie „B” należeli do najbardziej zakonspirowanych osób w SB. Funkcjonariusze, którzy pracowali w pionie obserwacji, przechodzili kilkumiesięczne szkolenia z zakresu metod i technik śledzenia osób. Kurs kończył się egzaminem praktycznym. By nie zostać rozpoznanym podczas prowadzenia obserwacji, wywiadowcy pionu „B” korzystali z metod charakteryzacji. Na potrzeby działań operacyjnych poszczególne jednostki terenowe (Wydziały KWMO/WUSW) miały szatnie z ubraniami służbowymi (m.in. pracowników elektrowni, gazowni, milicji, straży przemysłowej) oraz akcesoriami służącymi do kamuflażu (peruki, sztuczne wąsy, imitacje blizn). W obserwacji uczestniczyło od dwóch do pięciu funkcjonariuszy poruszających się za „figurantem” w odpowiednim szyku i kontaktujących się między sobą za pomocą umówionych wcześniej znaków porozumiewawczych. W poważnych przypadkach obserwację prowadziło kilka osób. Zdjęcia podczas obserwacji wykonywano aparatami fotograficznymi, które ukrywano w torbach, aktówkach, marynarkach, płaszczach, a nawet w parasolach.

Do realizacji zadań Biuro „B” wykorzystywało odpowiednie metody i środki pracy. Zmieniały się one na przestrzeni lat i były różnie klasyfikowane. Rodzaje obserwacji wynikały ze sposobów jej prowadzenia (m.in. towarzysząca, stacjonarna, przy pomocy osobowych źródeł informacji). Tajna obserwacja zewnętrzna była stosowana w różnych warunkach – w miastach, na wsi, w środkach komunikacji, na dworcach, w restauracjach, w lesie, w parkach oraz miejscowościach wypoczynkowych i uzdrowiskowych. Najczęściej stosowaną przez wywiadowców metodą, dominującą w latach 60. i 70., była obserwacja towarzysząca, która polegała na śledzeniu danej osoby.

W latach 80., wzorując się na doświadczeniach służb obserwacji krajów bloku wschodniego, Biuro „B” rezygnowało z bezpośredniego śledzenia osób na rzecz obserwacji stacjonarnej. Prowadzona była ona z punktów obserwacji, które dzieliły się głównie na punkty zakryte i ruchome punkty zakryte. Te pierwsze organizowane były w miejscach zamieszkania obserwowanych osób i służyły wywiadowcom do robienia zdjęć. Ruchome punkty zakryte to samochody, czyli tzw. podstawki (głównie ciężarowe, jak furgonetki marki Żuk i Nysa) z zakamuflowaną aparaturą fotograficzną, filmową, telewizyjną oraz radiową.

Obserwacja to jedna z najbardziej rozwiniętych form pracy operacyjnej. Metoda ta bywa niezwykle istotna, bo pozwala uprawnionym do tego rodzaju działań służbom, na uzyskanie informacji o osobach, miejscach i zjawiskach. W obecnych czasach funkcjonariusze mogą posługiwać się różnymi urządzeniami technicznymi i elektronicznymi wspierającymi obserwację, od specjalistycznych systemów łączności bezprzewodowej po urządzenia lokalizujące (system GPS – stosowany powszechnie w pojazdach czy też smartfonach). Ponadto wysokiej jakości sprzęt fotograficzny i wideo umożliwiający dokumentowanie zachowań czy zdarzeń z bardzo dużej odległości a także prowadzenie obserwacji z wykorzystaniem bezzałogowych statków powietrznych (dronów). Mogą one odbywać lot autonomiczny (samodzielnie, z użyciem autopilota lub innego systemu na pokładzie) lub być zdalnie sterowany przez operatora drona poza zasięgiem jego wzroku. Jakie zasady taktyczne powinny przyświecać prawidłowo przeprowadzonej obserwacji? Przede wszystkim nieodzowna w pracy operacyjnej jest cierpliwość. Tempo obserwacji należy dostosować do jej przedmiotu i okoliczności. Niezwykle istotne pozostaje też zwracanie uwagi na szczegóły. Kolejną bardzo ważną zasadą jest wybór rodzaju obserwacji, który powinien być dostosowany do okoliczności danej sprawy. Koniecznym warunkiem jest również należyte przygotowanie obserwacji, w tym ustalenie jej celu i nakreślenie możliwych scenariuszy działania. Zanim zostaną podjęte konkretne czynności, należy również dokonać szczegółowego rozpoznania terenu przyszłych działań. Istotna pozostaje także umiejętność przewidywania zmienności warunków. Szybko zmieniająca się sytuacja powoduje bowiem konieczność elastycznych działań, łatwego i szybkiego dostosowania sił i środków do zmieniającej się sytuacji.

Aby prywatny detektyw mógł prowadzić obserwację, musi, zgodnie z obowiązująca ustawą o usługach detektywistycznych, podpisać z klientem umowę o świadczenie usług detektywistycznych. Spełniając powyższe kryteria, detektyw działa w pełni legalnie, ponieważ ustawa o usługach detektywistycznych pozwala mu przetwarzać dane osób trzecich bez ich zgody w ramach realizowanego zlecenia. Warto wiedzieć, że działający zgodnie z zasadami etyki zawodowej detektyw nie zgodzi się na obserwację, która miałaby na celu nękanie czy też zastraszanie osób obserwowanych lub nosiłaby inne cechy działań nielegalnych lub nieetycznych. Obserwacja prowadzona przez detektywa powinna być zawsze prowadzona dyskretnie (niejawnie) z poszanowaniem obowiązującego prawa. Należy także odpowiednio zaplanować i dobrać siły i środki niezbędne do osiągnięcia celu oraz zastosować odpowiednią taktykę podczas prowadzenia działań obserwacyjnych. Prywatny detektyw, mający odpowiednie przygotowanie zawodowe, poparte wieloletnim doświadczeniem, działa instynktownie i skutecznie a także elastycznie dostosowuje się do szybko zmieniającej się sytuacji podczas obserwacji. W krytycznych sytuacjach potrafi na chłodno ocenić zagrożenie dekonspiracji działań i jest w stanie szybko dopasować taktykę dalszych czynności. Ustalenia i materiał fotograficzny (lub wideo) wraz z wszystkimi ustaleniami przekazuje klientowi w postaci pisemnego sprawozdania. W przypadku konieczności potwierdzenia ustaleń dokonanych podczas prowadzenia czynności detektywistycznych, może zostać powołany jako świadek. Wbrew pozorom prowadzenie obserwacji nie jest takie proste. Każdy, nawet najmniejszy błąd lub zła decyzja podczas prowadzenia obserwacji może skutkować niepowodzeniem działań i wiąże się z ryzykiem dekonspiracji detektywa oraz brakiem możliwości podjęcia kolejnych działań w krótkim terminie. Wybierając prywatnego detektywa, warto sprawdzić jego uprawnienia do wykonywania zawodu, referencje i zapytać o doświadczenie zawodowe.